COLUMN
MIEKE SCHRIJFT
Mieke van Stigt is socioloog en pedagoog, schrijfster en columniste. Ze verbindt actuele maatschappelijkekwesties met ontwikkelingen in de samenleving als geheel en is bekend van haar boek Alles over pesten en haar columns en artikelen op Sociale Vraagstukken.
EEN GEMEENSCHAPPELIJK LOT
Ik had laatst een goed gesprek met mijn oude vader over veranderingen in de arbeidsmarkt, over het huidige personeelstekort en de vele onzekere flexbanen. Als 94-jarige heeft hij natuurlijk bijna een eeuw aan geschiedenis mogen ervaren: de crisisjaren, de oorlog, de wederopbouw, de veranderingen in technologie en in de samenleving. Hij zei: ‘Wat me ook opvalt; vroeger waren we allemaal lid van de Bond. Dat is nu niet meer!’.
Natuurlijk zijn er ook nu nog veel mensen lid van de vakbond, gelukkig. Maar zo vanzelfsprekend als toen is het niet meer. Hoe kan dat? Wat is er veranderd? In de vroege jaren van de verzorgingsstaat kwamen mensen net uit een tijd waarin structuren bijna geheel waren weggevallen. Men besefte heel sterk wat het betekent als er geen vangnet is, als er geen voorzieningen zijn, als een kleine groep alle macht in handen heeft. Zeker door de oorlog heerste er een besef van een gemeenschappelijk lot, niemand had eraan kunnen ontsnappen.
Het besef van gemeenschappelijkheid stond centraal, niet alleen samen de schouders eronder, maar ook samen een vuist maken voor verbeteringen, voor voorzieningen en een betere, eerlijker wereld. Eendracht maakt macht, wisten ze, samen sta je sterker. Dit is bijvoorbeeld in Frankrijk nog steeds te zien aan de bereidheid en vanzelfsprekendheid om samen te staken voor betere rechten of tegen de afbraak daarvan. Daar leeft het socialisme, het besef van de macht van het collectief, nog sterk. In Nederland is dat veel minder geworden. Hoe kan dat?
In Nederland werd na de oorlog het liberalisme sterk, het marktdenken paste bij Nederland als handelsnatie. Het geloof in de individuele verantwoordelijkheid paste bij de protestantse achtergrond. Maar bij elkaar zorgde het ervoor dat we niet meer kunnen of willen zien dat we een gemeenschappelijk lot hebben. We zijn immers zelf verantwoordelijk? Op omstandigheden wijzen wordt vaak gezien als ‘kruipen in de slachtofferrol’.
Zo zijn we elkaars concurrent geworden in de keiharde race om het bestaan. Je moet immers alles uit jezelf halen en je wordt altijd vergeleken met je collega’s of je vakgenoten. We beseffen te weinig hoe juist de machtige partijen en bedrijven hiervan profiteren en laten ons tegen elkaar uitspelen. Individueel kunnen we haast niet anders dan daaraan mee blijven doen of we vallen buiten de boot. Maar samen kunnen we een vuist maken, bijvoorbeeld verenigd in een vakbond.